2006-01-10 23:53:57 +00:00
<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-9"?>
<!-- $Revision: 1.40 $ -->
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<chapter id= "introduction" >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<title > Giri<EFBFBD> </title>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<sect1 id= "intro-whatis" >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<title > PHP nedir?</title>
2001-11-10 11:57:06 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<acronym > PHP</acronym> (a<> <61> l<EFBFBD> m<EFBFBD> "PHP: Hypertext
Preprocessor") geni<6E> bir kitle taraf<61> ndan kullan<61> lan,
<20> zellikle web <20> zerinde geli<6C> tirme i<> in tasarlanm<6E> <6D> bir betik dilidir.
PHP kodu HTML i<> ine g<> m<EFBFBD> lebilir bi<62> imde tasarlanm<6E> <6D> t<EFBFBD> r.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Cevap basit g<> z<EFBFBD> kebilir, ama tam olarak ne anlama gelmektedir? Bir <20> rnek:
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</para>
1999-06-19 21:58:55 +00:00
<para >
<example >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<title > Giri<EFBFBD> <20> rne<6E> i</title>
1999-12-19 20:13:06 +00:00
<programlisting role= "php" >
2001-11-09 15:48:16 +00:00
< ![CDATA[
<html >
<head >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<title > <EFBFBD> rnek</title>
2001-11-09 15:48:16 +00:00
</head>
<body >
2001-11-10 11:57:06 +00:00
2001-11-09 15:48:16 +00:00
< ?php
2006-01-10 23:53:57 +00:00
echo "Merhaba, ben bir PHP beti<74> iyim!";
2001-11-09 15:48:16 +00:00
?>
2001-11-10 11:57:06 +00:00
2001-11-09 15:48:16 +00:00
</body>
</html>
]]>
1999-06-19 21:58:55 +00:00
</programlisting>
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</example>
</para>
1999-06-20 01:21:17 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Bir PHP beti<74> inin (scriptinin) Perl ya da C gibi dillerden ne kadar farkl<6B> bir yap<61> da oldu<64> una dikkat edin.
HTML kodu yaratmak i<> in bir s<> r<EFBFBD> kod yazaca<63> <61> n<EFBFBD> za, istedi<64> iniz i<> i yapan bir PHP kodu yaz<61> p onu
HTML kodunun i<> ine g<> m<EFBFBD> yorsunuz (bu <20> rnekte, yap<61> lan i<> ekrana yaz<61> yazmak).
PHP kodu <link linkend= "language.basic-syntax.phpmode" > <EFBFBD> zel ba<62> lang<6E> <67> ve biti<74> etiketleri</link> aras<61> na yaz<61> l<EFBFBD> r.
Bu etiketler "PHP kipine" rahatl<74> kla girip <20> <> kabilmenizi sa<73> larlar.
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</para>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP' yi Javascript gibi kullan<61> c<EFBFBD> taraf<61> nda <20> al<61> <6C> an dillerden ay<61> ran,
sunucu taraf<61> nda <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> r<EFBFBD> l<EFBFBD> yor olmas<61> d<EFBFBD> r. Yukardaki <20> rnekteki kodu
kendi sunucunuzda <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> r<EFBFBD> rsan<61> z, sitenize ba<62> lanan kullan<61> c<EFBFBD> lar kodu
g<> remeyecekler ve m<> dahale edemeyecekler, yaln<6C> zca sonucu g<> rebileceklerdir.
Dilerseniz web sunucunuzu b<> t<EFBFBD> n HTML dosyalar<61> n<EFBFBD> z<EFBFBD> PHP dosyas<61> olarak g<> r<EFBFBD> p
i<> leyecek hale bile getirebilirsiniz. Buna ra<72> men kullan<61> c<EFBFBD> lar sizin ger<65> ekte
sunucu tarafl<66> bir uygulama kulland<6E> <64> <EFBFBD> n<EFBFBD> z<EFBFBD> fark edemeyebilirler.
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</para>
2001-11-10 11:57:06 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP kullanman<61> n en g<> zel yanlar<61> ndan biri, yeni kullan<61> c<EFBFBD> lar i<> in <20> <> reniminin olduk<75> a
kolay olmas<61> ve ayn<79> zamanda profesyonel kullan<61> c<EFBFBD> lar i<> in ileri seviyede
<20> zellikler i<> ermesidir. PHP' nin uzun <20> zellikler listesini okumaktan korkmay<61> n.
K<> sa s<> rede PHP ile programlamaya ba<62> layabilir ve birka<6B> saat i<> ersinde
basit programlar yazmaya ba<62> layabilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP' nin geli<6C> imi sunucu-tarafl<66> programlamaya odaklanm<6E> <6D> sa da, <20> ok daha fazlas<61> n<EFBFBD>
yapman<61> za olanak tan<61> yan ara<72> lara da sahiptir.
<link linkend= "intro-whatcando" > PHP neler yapabilir?</link> b<> l<EFBFBD> m<EFBFBD> nden
bu ara<72> lar hakk<6B> nda daha fazla bilgiye ula<6C> abilirsiniz. E<> er yaln<6C> zca web programlama
ile ilgileniyorsan<61> z, <link linkend= "tutorial" > ba<EFBFBD> lang<EFBFBD> <EFBFBD> e<> itmeni</link> b<> l<EFBFBD> m<EFBFBD> nden
devam edebilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</sect1>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<sect1 id= "intro-whatcando" >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<title > PHP neler yapabilir?</title>
<para > Her <20> eyi. PHP temel olarak sunucu-tarafl<66> programlamaya odaklanm<6E> <6D> t<EFBFBD> r,
bu nedenle CGI uygulamalar<61> n<EFBFBD> n yapt<70> <74> <EFBFBD> her <20> eyi, <20> rne<6E> in formdan veri toplama,
dinamik sayfa i<> eri<72> i yaratma, ya da <20> erez al<61> p g<> nderme gibi i<> lemleri yapabilirsiniz.
Ancak PHP bunlardan <20> ok daha fazlas<61> n<EFBFBD> yapabilecek kapasitededir.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP betiklerinin kullan<61> ld<6C> <64> <EFBFBD> <20> <> temel alan vard<72> r.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
<itemizedlist >
<listitem >
<simpara >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Sunucu-tarafl<66> programlama. Bu PHP i<> in en geleneksel ve en temel olan aland<6E> r.
Sunucu-tarafl<66> programlama i<> in <20> <> <20> eye sahip olman<61> z gerekir. PHP motoru (CG<43> ya da sunucu mod<6F> l<EFBFBD> ),
bir web sunucu ve bir web taray<61> c<EFBFBD> s<EFBFBD> . Web sunucusunu PHP' den anlar <20> ekilde kurman<61> z
ve <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> rman<61> z gerekir. PHP uygulamas<61> n<EFBFBD> n <20> <> kt<6B> s<EFBFBD> na web taray<61> c<EFBFBD> s<EFBFBD> <20> zerinden eri<72> ebilirsiniz.
<link linkend= "install" > Kurulum bilgileri</link> b<> l<EFBFBD> m<EFBFBD> nden bununla ilgili daha fazla bilgiye ula<6C> abilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</simpara>
</listitem>
<listitem >
<simpara >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Komut sat<61> r<EFBFBD> uygulamalar<61> . Bir PHP uygulamas<61> n<EFBFBD> komut sat<61> r<EFBFBD> ndan hi<68> bir sunucu ya da taray<61> c<EFBFBD> uygulama
kullanmadan <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> rabilirsiniz. Burada tek ihtiyac<61> n<EFBFBD> z olan PHP motorudur. Bu tip kullan<61> m cron
<20> zerinden (Windows e<> de<64> eri g<> rev y<> neticisi) d<> zenli <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> r<EFBFBD> lan i<> lemler ya da basit metin-i<> lem
g<> revleri i<> in idealdir. <link linkend= "features.commandline" > PHP' nin komut sat<61> r<EFBFBD> nda kullan<61> m<EFBFBD> </link>
b<> l<EFBFBD> m<EFBFBD> nden daha detayl<79> bilgiye ula<6C> man<61> z m<> mk<6D> n.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</simpara>
</listitem>
<listitem >
<simpara >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<20> stemci taraf<61> nda <20> al<61> <6C> an grafik aray<61> ze sahip uygulamalar.
PHP i<> in g<> rsel uygulamalar<61> n yaz<61> labilece<63> i en iyi dil diyemeyiz, ancak PHP' yi iyi biliyorsan<61> z
ve PHP' nin birtak<61> m ileri seviye <20> zelliklerini kendi istemci tarafl<66> uygulamalar<61> n<EFBFBD> zda
kullanmak istiyorsan<61> z, PHP-GTK eklentisini bu tip programlar yazmak i<> in kullanabilirsiniz.
Bu <20> ekilde platformdan ba<62> <61> ms<6D> z uygulamalar yazma <20> ans<6E> na da sahip olmu<6D> olacaks<6B> n<EFBFBD> z.
PHP-GTK, PHP i<> in bir eklentidir ve ana da<64> <61> t<EFBFBD> mda yer alm<6C> yor.
PHP-GTK ilginizi <20> ektiyse, <ulink url= "&url.php.gtk;" > kendi web sitesini</ulink> ziyaret edebilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</simpara>
</listitem>
</itemizedlist>
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP b<> t<EFBFBD> n b<> y<EFBFBD> k i<> letim sistemlerinde, Linux, bir<69> ok Unix t<> revi (HP-UX, Solaris, OpenBSD vb.),
Microsoft Windows, Mac OS X, R<> SC OS dahil olmak <20> zere <20> e<EFBFBD> itli platformlarda <20> al<61> <6C> abilir.
PHP benzer bi<62> imde bug<75> n yayg<79> n bi<62> imde kullan<61> lan web sunucular<61> n<EFBFBD> n b<> y<EFBFBD> k k<> sm<73> n<EFBFBD> destekler.
Bunlara Apache, Microsoft IIS, Microsoft PWS, Netscape ve iPlanet Sunucular<61> ,
Oreilly Website Pro, Caudium, Xitami, OmniHTTPD ve daha bir<69> ok sunucuyu <20> rnek g<> sterebiliriz.
Bu sunucular<61> n <20> o<EFBFBD> unlu<6C> unda PHP mod<6F> l olarak kullan<61> labilir,
geri kalanlar<61> nda da CGI standard<72> kullan<61> larak PHP bir CGI i<> leyici olarak <20> al<61> <6C> t<EFBFBD> r<EFBFBD> labilir.
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</para>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Sonu<6E> olarak, PHP ile i<> letim sistemi ve web sunucusu se<73> me <20> zg<7A> rl<72> <6C> <EFBFBD> ne sahipsiniz.
Dahas<61> , hangi programlama y<> ntemini kullanaca<63> <61> n<EFBFBD> za, fonksiyonel yakla<6C> <61> m<EFBFBD> m<>
yoksa nesne y<> nelimli yakla<6C> <61> m<EFBFBD> m<> yoksa her ikisini birden mi kullanaca<63> <61> n<EFBFBD> za kendiniz karar verebilirsiniz.
B<> t<EFBFBD> n OOP (nesne y<> nelimli programlama) <20> zellikleri PHP' nin <20> u andaki s<> r<EFBFBD> m<EFBFBD> nde
varolmasa da, bir<69> ok kod k<> t<EFBFBD> phanesi ve b<> y<EFBFBD> k uygulama (PEAR k<> t<EFBFBD> phanesi dahil) OOP kullan<61> larak yaz<61> lm<6C> <6D> t<EFBFBD> r.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP yaln<6C> zca HTML <20> <> kt<6B> <20> retmekle s<> n<EFBFBD> rl<72> de<64> ildir. PHP' nin yetenekleri aras<61> nda resim <20> <> kt<6B> s<EFBFBD> <20> retebilme,
PDF olu<6C> turabilme ve hatta Flash filmleri yaratabilme (libswf ve Ming kullanarak) bulunmaktad<61> r.
Ayn<79> <20> ekilde XHTML ya da XML gibi her t<> r metin tabanl<6E> dosyay<61> yaratabilmeniz m<> mk<6D> nd<6E> r.
PHP bu dosyalar<61> otomatik olarak yaratabilir ve ekrana yazd<7A> rmak haricinde sizin i<> in
dosya sisteminde saklayabilir, b<> ylece dinamik i<> eri<72> iniz i<> in sunucu-tarafl<66> bir depo sistemini kullan<61> m<EFBFBD> n<EFBFBD> za sunabilir.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP' nin en g<> <67> l<EFBFBD> ve en <20> ok <20> st<73> nde durulan <20> zelliklerinden biri, sahip oldu<64> u geni<6E> ve geli<6C> mi<6D> veritaban<61> deste<74> idir.
PHP ile veritaban<61> ba<62> lant<6E> l<EFBFBD> web sayfalar<61> yaratmak son derece basittir. A<> a<EFBFBD> <61> da desteklenen veritabanlar<61> n<EFBFBD> n listesi bulunmaktad<61> r:
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<blockquote >
1999-10-20 22:46:26 +00:00
<simplelist columns= "3" >
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > Adabas D</member>
<member > dBase</member>
<member > Empress</member>
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<member > FilePro (salt-okunur)</member>
2000-10-27 07:59:39 +00:00
<member > Hyperwave</member>
2000-08-07 05:31:47 +00:00
<member > IBM DB2</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > Informix</member>
2000-08-07 05:31:47 +00:00
<member > Ingres</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > InterBase</member>
2000-08-07 05:31:47 +00:00
<member > FrontBase</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > mSQL</member>
2000-08-07 05:31:47 +00:00
<member > Direct MS-SQL</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > MySQL</member>
2000-08-07 05:31:47 +00:00
<member > ODBC</member>
2006-01-10 23:53:57 +00:00
<member > Oracle (OCI7 ve OCI8)</member>
2000-10-27 07:59:39 +00:00
<member > Ovrimos</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > PostgreSQL</member>
2004-05-23 19:32:27 +00:00
<member > SQLite</member>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<member > Solid</member>
<member > Sybase</member>
<member > Velocis</member>
<member > Unix dbm</member>
</simplelist>
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</blockquote>
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Bunlar<61> n haricinde DBX ad<61> verilen uzant<6E> ile farkl<6B> veritabanlar<61> i<> in ayn<79> kodu
kullanarak kodlama yapabilirsiniz. PHP, ek olarak ODBC' yi, yani A<> <41> k Veritaban<61> Ba<42> lant<6E> standard<72> n<EFBFBD>
destekler, bu <20> ekilde ODBC' yi destekleyen t<> m veritabanlar<61> ile ileti<74> im kurabilirsiniz.
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</para>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP, farkl<6B> hizmetlerle LDAP, IMAP, SNMP, NNTP, POP3, HTTP, COM
(Windows i<> in) ve daha say<61> s<EFBFBD> z protokol arac<61> l<EFBFBD> <6C> <EFBFBD> yla konu<6E> abilecek bir altyap<61> ya da sahiptir.
Haz<61> r mod<6F> llerin haricinde ham a<> soketleri a<> <61> p bu soketler <20> zerinden istedi<64> iniz b<> t<EFBFBD> n
protokollerle <20> al<61> <6C> abilirsiniz. PHP, WDDX <20> zerinden sanal olarak web <20> zerinde hangi dilde
yaz<61> lm<6C> <6D> olursa olsun t<> m uygulamalarla haberle<6C> ebilir. Ayr<79> ca Java nesnelerinin yarat<61> labilmesi
ve saydam (transparent) bi<62> imde PHP nesneleri olarak kullan<61> labilmeleri <20> nemli bir di<64> er <20> zelliktir.
Uzaktaki nesnelere eri<72> im i<> in CORBA uzant<6E> s<EFBFBD> , yine PHP' nin sahip oldu<64> u <20> zellikler aras<61> ndad<61> r.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP olduk<75> a faydal<61> dok<6F> man i<> leme <20> zelliklerine sahiptir. Bu yelpaze Geni<6E> letilmi<6D> POS<4F> X ya da
Perl d<> zenli ifade (regular expressions) komutlar<61> ndan XML dosyalar<61> n<EFBFBD> okumaya kadar uzan<61> r.
XML dosyalar<61> n<EFBFBD> n okunmas<61> ve eri<72> imi i<> in SAX ve DOM standartlar<61> n<EFBFBD> destekler.
XSLT uzant<6E> s<EFBFBD> ile XML dok<6F> manlar<61> n<EFBFBD> n bi<62> imlendirilmesi yap<61> labilir. PHP 5 t<> m XML uzant<6E> lar<61> n<EFBFBD>
libxml2 taban<61> nda tek bir standartta toplam<61> <6D> ve SimpleXML ile XMLReader deste<74> ini b<> nyesine
katarak sundu<64> u imkan yelpazesini geni<6E> letmi<6D> tir.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
PHP' yi e-ticaret alan<61> nda kullan<61> rken, Cybercash <20> deme sistemi, CyberMUT, VeriSign Payflow
Pro ve MCVE fonksiyonlar<61> n<EFBFBD> kullanabilir ve <20> evrimi<6D> i <20> deme uygulamalar<61> n<EFBFBD> z<EFBFBD> ger<65> ekle<6C> tirebilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Bunlar<61> n d<> <64> <EFBFBD> nda, mnoGoSearch arama motoru, IRC a<> ge<67> idi uzant<6E> lar<61> , bir<69> ok s<> k<EFBFBD> <6B> t<EFBFBD> rma arac<61> (gzip, bz2) i<> in yard<72> mc<6D> ara<72> lar,
takvim ara<72> lar<61> , dil <20> eviri fonksiyonlar<61> yine PHP' nin sunmakta oldu<64> u ilgin<69> uzant<6E> lardan baz<61> lar<61> d<EFBFBD> r.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
<para >
2006-01-10 23:53:57 +00:00
Sizin de g<> rebildi<64> iniz gibi bu sayfa PHP' nin sunabilece<63> i b<> t<EFBFBD> n <20> zellikleri ve faydalar<61> anlatabilmek
i<> in yeterli de<64> il. <link linkend= "install" > PHP kurulumu</link> b<> l<EFBFBD> m<EFBFBD> nde ve <link linkend= "funcref" > fonksiyon ba<62> vuru kayna<6E> <61> </link> nda
listelenen uzant<6E> lar<61> n ba<62> lang<6E> <67> b<> l<EFBFBD> mlerindeki a<> <61> klamalardan her bir uzant<6E> i<> in daha fazla bilgiye ula<6C> abilirsiniz.
2001-11-10 11:57:06 +00:00
</para>
1999-12-19 17:16:54 +00:00
</sect1>
1999-06-06 18:51:02 +00:00
</chapter>
<!-- Keep this comment at the end of the file
Local variables:
mode: sgml
sgml-omittag:t
sgml-shorttag:t
sgml-minimize-attributes:nil
sgml-always-quote-attributes:t
sgml-indent-step:1
sgml-indent-data:t
2001-12-12 20:47:43 +00:00
indent-tabs-mode:nil
1999-06-06 18:51:02 +00:00
sgml-parent-document:nil
1999-12-19 17:16:54 +00:00
sgml-default-dtd-file:"../../manual.ced"
1999-06-06 18:51:02 +00:00
sgml-exposed-tags:nil
sgml-local-catalogs:nil
sgml-local-ecat-files:nil
End:
2001-09-21 22:47:49 +00:00
vim600: syn=xml fen fdm=syntax fdl=2 si
vim: et tw=78 syn=sgml
vi: ts=1 sw=1
1999-06-06 18:51:02 +00:00
-->